Bansode Sir Economics V S

  ************************************ अर्थशास्त्र बारावी बोर्ड प्रश्न संच उत्तरा विषयी माझ्या युट्युब व्हिडिओची लिंक पुढे दिलेली आहे त्यावर क्लिक करा, 👇 https://youtu.be/HdH-AtyuYgg माझ्या टेलिग्राम चॅनल ला जॉईन होण्यासाठी पुढील लिंक क्लिक करा 👇 https://t.me/Economicsvsb धन्यवाद From Bansode Sir Economics V. S. ********************************************

अर्थशास्त्र  12 वी              पुणे बोर्ड - वार्षिक परीक्षा प्रश्नपत्रिकाचे स्वरूप व महत्त्वाचे प्रश्न          (कला व वाणिज्य विभाग) सूचना. :-   1) सर्व प्रश्न सोडविणे अनिवार्य आहे.   2) आवश्यक त्या ठिकाणी कोष्टके /आकृत्या काढा. 3) उजव्या बाजूचे अंक प्रश्नांचे पूर्ण गुण दर्शवितात.  4) सर्व मुख्य प्रश्नांची उत्तरे नवीन पानांवर लिहावीत. प्रश्न  1    :- खालीलपैकी कोणतेही  04 - प्रश्न प्रकार      प्रत्येकी  प्रश्न = 05,/ गुण = 05, /एकूण  गुण = 20         अ) योग्य पर्याय निवडा.           ब) सहसंबंध पूर्ण करा.          क) विसंगत शब्द ओळखा .         ड) आर्थिक पारिभाषिक शब्द लिहा.          इ) खालील विधाने पूर्ण करा.         ई) विधाने व तर्क प्रश्न - योग्य पर्याय निवडा  प्रश्र्न  2. :-  अ) खालील उदाहरणाच्...

 प्रश्न  :-  बाजार मागणी किंवा मागणी  ठरविणारे घटक  किंवा     वस्तूची मागणी निर्धारित करणारे घटक किंवा    वस्तूची मागणी अनेक घटकांवर अवलंबून असते स्पष्ट करा. उत्तर  :-  वस्तूची मागणी ही त्याच्या किमती बरोबरच अनेक घटकांवर अवलंबून असते हे घटक पुढीलप्रमाणे. 1)  वस्तूची किंमत :- कोणत्याही वस्तूची मागणी  ही प्रामुख्याने त्या वस्तूच्या किमती वर अवलंबून असते  ग्राहक किंमत कमी झाल्यास मागणी वाढवतो व किंमत वाढल्यास मागणी कमी करतो हे दिसून येते . 2 ) लोकांचे उत्पन्न  :-  देशातील लोकांचे उत्पन्न जास्त असून हे उत्पन्न वाढत असल्यास खरेदीशक्ती वाढू न वस्तूची मागणे वाढत जाते उत्पन्न कमी असल्यास मागणी कमी होते. 3) पर्यायी वस्तूंची संख्या व त्यांच्या किमती :- साखर आणि गुळ अशा पर्यायी वस्तूंबाबत साखरेपेक्षा गुळाची किमती कमी असल्यास गुळाची मागणी वाढते.   4 ) पूरक वस्तूंच्या किमती :-  एखाद्या वस्तूची मागणी  त्याला आवश्यक असणाऱ्या पूरक वस्तूंच्या किमतीवर अवलंबून असते उदा .स्कूटर व पेट्रोल  या पूरक ...

 प्रश्न.  :- मागणी म्हणजे काय ? प्रश्न.    :- मागणी म्हणजे केवळ इच्छा नव्हे स्पष्ट करा. उत्तर :-  प्रत्यक्ष व्यवहारामध्ये मागणी याचा अर्थ एखाद्या वस्तूची इच्छा कसा घेतला जातो मात्र अर्थशास्त्रामध्ये इच्छा म्हणजे मागणी नाही. तर अर्थशास्त्रात मागणी ही संकल्पना पूर्ण होण्यासाठी पुढील तीन अटी पूर्ण होणे आवश्यक असते. 1)  वस्तू खरेदीची इच्छा. + 2)  वस्तूच्याकिमती एवढे पैशाचे पाठबळ  + 3)  पैसा खर्चाची तयारी . याला मागणी म्हणतात.   या पद्धतीने प्रत्यक्षात पैसे खर्च करून ग्राहकाने वस्तू विकत घेतल्यास त्याला मागणी असे म्हणतात उदा. आपल्याला पेन खरेदी ची इच्छा झाली व पेनच्या किमती एवढे पैसे दहा रुपये दुकानदाराला देऊन प्रत्यक्षात पेन खरेदी केल्यास त्याला मागणी असे म्हणतात. त्यामुळेच   प्रा. मेअर्स यांच्या मते, " एका विशिष्ट वेळी विशिष्ट किंमत असताना ग्राहक प्रत्यक्षात ज्या वस्तू खरेदी करतो त्याला मागणी म्हणतात." यावरून केवळ इच्छा म्हणजे मागणी नव्हे हे आपणास स्पष्ट करता येते..... प्रश्न  :-      मागणीचे प्रकार ...

  प्रश्न :- गिफेन च्या वस्तू किंवा  गिफेन चा विरोधाभास म्हणजे काय ? उत्तर :- इंग्लंड  मधील अर्थतज्ञ प्राध्यापक रॉबर्ट गिफेन यांनी गरीब लोक ज्या वस्तू खरेदी करतात त्यांना मागणीचा सिद्धांत दिसत नाही हे त्यांनी स्पष्ट केले   #  सिद्धांताची व्याख्या :- गिफेन यांच्या मते पाव ,मका ,मातीची भांडी, बाजरी अशा कमी किमतीच्या हलक्या कनिष्ठ प्रतीच्या वस्तू बाबत गरीब लोक किंमत कमी झाल्यास मागणी कमी करतात व किंमत वाढल्यास मागणी वाढवतात म्हणजेच गिफेन च्या या वस्तू बाबत किंमत व मागणी यांच्यात सम संबंध असतो हे त्यांनी स्पष्ट केले  म्हणजेच गिफेन यांनी मागणीच्या सिद्धांताच्या विरोधी उदाहरण दाखवून दिले त्यामुळे  त्यांनी सांगितलेल्या कनिष्ठ प्रतीच्या हलक्‍या वस्तूंना अर्थशास्त्रात गिफेन च्या वस्तू म्हणतात व यालाच गिफेन चा विरोधाभास म्हणतात ## तक्त्याने स्पष्टीकरण :- ## आकृतीने स्पष्टीकरण :- अशाप्रकारे गिफेन चा विरोधाभास आपणास तक्तता आकृतीने स्पष्ट करता येतो .

  प्रश्न :- मागणीचा सिद्धांत स्पष्ट करा प्रश्न :-  मागणीच्या सिद्धांताची गृहीते व अपवाद स्पष्ट करा उत्तर:- अर्थशास्त्रात  1890 मध्ये प्रा.  अल्फ्रेड मार्शल यांनी मागणीचा सिद्धांत आपल्या  "अर्थशास्त्राची मूलतत्वे " या ग्रंथात मांडला या सिद्धांतात त्यांनी वस्तूची किंमत बदलल्यास ग्राहक आपल्या वस्तूचा मागणीत कसा बदल घडवून आणतो ते स्पष्ट केलेले आहे.  # सिद्धांताची व्याख्या  :- अल्फ्रेड मार्शल यांच्या मते,  "इतर परिस्थिती कायम असताना वस्तूची किंमत  वाढल्यास मागणीचा संकोच होतो व किंमत कमी झाल्यास मागणीचा विस्तार होतो" वरील व्याख्येवरून मागणीचा सिद्धांतात लोकांचे उत्पन्न, अपेक्षा ,आवडीनिवडी ,पर्यायी वस्तूची किंमत इत्यादी परिस्थिती स्थिर असताना ग्राहक किंमत वाढल्यास मागणी कमी करतो व किंमत कमी झाल्यास मांडली वाढवतो म्हणजेच किंमतीच्या विरुद्ध दिशेने मागणीतील बदल करतो यावरून किंमत व मागणी यांच्यातील संबंध व्यस्त किंवा परस्परविरोधी असतो हे त्यांनी या सिद्धांतात स्पष्ट केले.  ## मागणीपत्रकाने स्पष्टीकरण :-  ## आकृतीने  स्पष्टीकरण :- अशा...

प्रश्न  :-एकूण उपयोगिता (TU) व सीमांत उपयोगिता यांच्यातील (MU) फरक किंवा परस्परसंबंध स्पष्ट करा :  उत्तर :- यातील फरक किंवा परस्परसंबंध आपणास पुढील तक्त्यावरून स्पष्ट करता येतो.        वरील  तक्त्यानुसार :-  एकूण उपयोगिता व सीमांत उपयोगिता यांच्यातील फरक किंवा संबंध आपणास पुढील मुद्द्यांवरून स्पष्ट करता येतो. 1) व्याख्या :-  सीमांत उपयोगिता म्हणजे," व्यक्ती जवळ असलेल्या एखाद्या वस्तूच्या साठ्यात वाढ होत गेल्यास वाढवलेल्या शेवटच्या नगापासून मिळणारी उपयोगिता म्हणजे सीमांत उपयोगिता होय याउलट एकूण उपयोगिता म्हणजे ,"वस्तूच्या साठ्यातील सर्व नगांपासून मिळणाऱ्या उपयोगीतेची बेरीज किंवा साठ्यातील  वाढीव नगांपासून मिळणाऱ्या सीमांत उपयोगितांची बेरीज म्हणजे एकूण उपयोगिता होय".    2) वतूच्यासाठ्यातील पहिल्या नगाच्या वेळेस मिळणारी सीमांत उपयोगिता व एकूण उपयोगिता समान असते.(TU=MU) 3) वस्तूचा साठा वाढत असताना त्यापासून मिळणारी सीमांत उपयोगिता सुरूवातीपासूनच घटत जाते तर एकूण उपयोगिता एका विशिष्ट मर्यादेपर्यंत घटत्या दराने वाढत...

                       बारावी अर्थशास्त्र          (Arts& Commerce )         नवीन वार्षिक बोर्ड प्रश्नपत्रिकेचे स्वरूप   पुणे महाराष्ट्र बोर्ड   लेखी प्रश्नपत्रिकेचे स्वरूप.           एकूण  गुण -80   प्रश्न क्र. 1. वस्तुनिष्ठ प्रश्न            एकूण गुण(20)     अ).     (05) प्रश्र्न                           (05) गुण               ब).     (05) प्रश्र्न                            (05) गुण      क).     (05) प्रश्र्न                           (05) गुण ड).      ...