भारतातील लोकसंख्या
Population of India
1) भारतातील पहिली पद्धतशीर जनगणना कोणत्या वर्षी झाली ?
उत्तर :- 1872
Bansodevs.blogspot.com
2) भारताची लोकसंख्या किती वर्षांनी मोजले जाते ?
उत्तर :- 10 वर्षांनी.
Bansodevs.blogspot.com
3) जागतिक लोकसंख्या दिवस कोणता ?
उत्तर :- 11 जुलै
( कारण 11 जुलै 1987 रोजी संपूर्ण जगाची लोकसंख्या 500 कोटी झाली.)
Bansodevs.blogspot.com
4) जगाच्या एकूण लोकसंख्येच्या किती टक्के लोकसंख्या सध्या भारतात आहे ?
उत्तर :- 17.5%
Bansodevs.blogspot.com
5) जगाच्या एकूण जमिनीपैकी भारताच्या वाट्याला आलेले जमिनीचे प्रमाण किती टक्के आहे ?
उत्तर :- 2.4%
Bansodevs.blogspot.com
6) जन्मदर म्हणजे काय ?
उत्तर :- एखाद्या देशात दरवर्षी एक हजार लोकांना मागे किती लोक जन्मतात त्याला जन्मदर असे म्हणतात.
Bansodevs.blogspot.com
7) मृत्युदर म्हणजे काय?
उत्तर:- दरवर्षी एखाद्या देशामध्ये 1000 लोकांना मागे किती लोक मरतात त्याला मृत्यूदर असे म्हणतात.
Bansodevs.blogspot.com
8) बालमृत्यू म्हणजे काय
उत्तर :- एखाद्या देशात दरवर्षी जन्माला येणाऱ्या बालकांमध्ये एक वर्षाच्या आतील 1000 लहान मुलांमागे किती लहान मुले मृत्यू पडतात त्याला बालमृत्यू म्हणतात.
Bansodevs.blogspot.com
9) भारतात लोकसंख्येच्या बाबतीत महाविभाजनाचे वर्ष कोणत्या वर्षाला म्हणतात ?
उत्तर :- 1921 ( 1911 मध्ये भारताची लोकसंख्या 25 कोटी 20 लाख होती मात्र 1911 ते 1921 या दहा वर्षात भारतात आलेले प्लेग, देवी, इंन्फल्यूइंझा यासारख्या साथीच्या रोगामुळे जन्मदरापेक्षा मृत्युदर वाढून भारताची लोकसंख्या या कालावधीत दहा लाखांनी कमी झाली त्यामुळे 1921 मध्ये लोकसंख्या 25 कोटी दहा लाख इतकी झाली त्यामुळे 1921 हे वर्ष महाविभाजनाचे वर्ष म्हणून ओळखले जाते )
Bansodevs.blogspot.com
10) स्वातंत्र्यानंतर झालेल्या पहिल्या जनगणनेत भारताची लोकसंख्या किती होती ?
उत्तर :- 36 कोटी ( 1951 )
Bansodevs.blogspot.com
11) माल्थसने लोकसंख्या वाढीचा सिद्धांत केव्हा व कोणत्या ग्रंथात मांडला ?
उत्तर :- 1798 ( “An Essay on the Principle of Population” - लोकसंख्येची तत्वे )
Bansodevs.blogspot.com
12) माल्थसचा लोकसंख्या वाढीचा सिद्धांत स्पष्ट करा.
उत्तर :- माल्थसच्या सिद्धांतानुसार
1) देशाची लोकसंख्या ही भूमिती श्रेणीने वाढते ( 2,4,8,16,32,64 ....)
2) परंतु अन्नधान्याचा पुरवठा गणिती श्रेढीने वाढतो. ( 1,2,3,4,5,6...)
3) असमतोल वाढून दर 25 वर्षांनी अन्नधान्यापेक्षा देशाची लोकसंख्या दुप्पट होते. त्यामुळे मानवाने उशिरा विवाह, नैतिक संयम या उपायाने लोकसंख्या नियंत्रणात आणता येते. अन्यथा: निसर्ग नैसर्गिक आपत्तीमुळे अतिरिक्त लोकसंख्या कमी होऊ शकते.
Bansodevs.blogspot.com
13) लोकसंख्या संक्रमणाचा सिद्धांत कोणी, केव्हा, कोणत्या ग्रंथात मांडला ?
उत्तर :- ए. जे. कोल व इ एम. हुवर 1958 मध्ये “लोकसंख्या वाढ आणि निम्म उत्पन्न देशातील आर्थिक विकास” या ग्रंथात मांडला.
Bansodevs.blogspot.com
14) लोकसंख्या संक्रमणाचा सिद्धांत कोणत्या घटकातील संबंध स्पष्ट करतो ?
उत्तर :- एखाद्या देशाचा आर्थिक विकास व तेथील लोकसंख्येतील वाढ.
Bansodevs.blogspot.com
15) लोकसंख्या संक्रमणाच्या सिद्धांताचे तीन टप्पे कोणते ?
उत्तर :-
अ) पहिला टप्पा :- यामध्ये देश मागासलेला असतो या अवस्थेत देशातील जन्मदर व मृत्युदर दोन्ही जास्त असल्यामुळे लोकसंख्या कमी होते दारिद्र्य, निरक्षरता, अंधश्रद्धा देशात मोठ्या प्रमाणावर असतात भारतात 1921 पूर्वी ही अवस्था होती
आ) दुसरा टप्पा :- यामध्ये देशाचा विकास होताना जन्मदरापेक्षा मृत्युदर वेगाने कमी होऊन देशात लोकसंख्या वाढून लोकसंख्या विस्फोट होतो. आज भारतासह अनेक विकसनशील देश या अवस्थेत आहेत
इ) तिसरा टप्पा :- या अवस्थेत देशाची मोठ्या प्रमाणावर प्रगती होते त्यामुळे जन्मदर व मृत्युदर दोनही वेगाने कमी होऊन देशाची लोकसंख्या स्थिर कमी राहते. आज जपान, युरोपीय देश हे प्रगत देश या अवस्थेत आहेत.
Bansodevs.blogspot.com
16) भारतात कुटुंब नियोजनाचा कार्यक्रम केव्हा सुरू झाला ?
उत्तर :- 1952
Bansodevs.blogspot.com
17) भारतात कुटुंब कल्याण कार्यक्रम केव्हा सुरू करण्यात आला ?
उत्तर :- 1979
Bansodevs.blogspot.com
18) भारताची लोकसंख्या दरवर्षी किती कोटींनी वाढते ?
उत्तर :- दरवर्षी 1.8 कोटी
19) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारताची लोकसंख्या किती आहे ?
उत्तर :- 121.02 कोटी
Bansodevs.blogspot.com
20) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारतात दर हजारी जन्मदर किती आहे ?
उत्तर :- 20.97 %
Bansodevs.blogspot.com
21) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारतात दर हजारी मृत्यूदर किती आहे ?
उत्तर :- 7.48 %
Bansodevs.blogspot.com
22 ) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारतात स्त्री- पुरुष प्रमाण किती आहे ?
उत्तर :- 1000 पुरूषांमागे – 940 स्त्रीया
Bansodevs.blogspot.com
23) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारतात एकूण लोकसंख्येच्या ग्रामीण व शहरी भागात राहणाऱ्या लोकसंख्येचे प्रमाण किती % आहे ?
उत्तर :- ग्रामीण 68.84, व शहरी 31.16 %
Bansodevs.blogspot.com
24) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारतात एकूण साक्षरता व स्त्री-पुरुष साक्षरतेचे प्रमाण किती आहे ?
उत्तर :- एकूण साक्षरता :- 74.04 % (स्त्री साक्षरता 65.46 %, पुरूष साक्षरता 82.14 % )
Bansodevs.blogspot.com
25) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारतात लोकांचे सरासरी आयुर्मान किती आहे ?
उत्तर :- 66.8 वर्ष
Bansodevs.blogspot.com
26) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारतात बालमृत्यूचे प्रमाण दर हजारी किती आहे ?
उत्तर :- 47 (1951 – 166, 2001 -61 )
Bansodevs.blogspot.com
27) 2001 च्या आकडेवारीनुसार भारतात लोकसंख्येची वयोमानानुसार विभागणी कशी आहे ?
उत्तर :- 2001 अ) 0-14 लहान मुले =35.6 % ,ब) 15-59 उत्पादक लोकसंख्या = 58.2 % , क) 60च्या पुढील वृद्ध = 6.3 %
( 1921 मध्ये अनुक्रमे 39.2 %, 60.2%, 0.6% )
Bansodevs.blogspot.com
28) 2001 च्या आकडेवारीनुसार भारताच्या उत्पादक लोकसंख्येची व्यवसायानुसार विभागणी कशी आहे ?
उत्तर :- 2001 प्राथमिक क्षेत्र = 60.4 %, द्वितीय क्षेत्र = 12.4 %, व तृतीय क्षेत्र = 27.2 %
( 1951 = प्राथमिक क्षेत्र = 72.7 %, द्वितीय क्षेत्र = 10.00 %, व तृतीय क्षेत्र = 17.3 % )
Bansodevs.blogspot.com
29) 2011 च्या आकडेवारीनुसार भारताच्या लोकसंख्येची घनता किती आहे ?
उत्तर :- प्रति चौरस किलोमीटर = 382 लोक
( भारतात सर्वात जास्त लोकसंख्येची घनता असणारे राज्य बिहार 1106 लोक, नंतर पश्चिम बंगाल 1028 तर सर्वात कमी लोकसंख्येची घनता अरुणाचल प्रदेश 17 लोक आहेत.)
Bansodevs.blogspot.com
Visit my youtube channel 👇
https://youtube.com/channel/UCc5P2jjXFgf2x19q1klD2yQ
============================================================================
-: ENGLISH TRANSLATION :-
Population of India :-
1) In which year was the first systematic census of India?
Answer :- 1872
Bansodevs.blogspot.com
2) The population of India is measured by how many years?
Answer :- After 10 years.
Bansodevs.blogspot.com
3) Which is World Population Day?
Answer :- 11 July
(Because on July 11, 1987, the population of the entire world reached 500 crores.)
Bansodevs.blogspot.com
4) What percentage of the total population of the world is present in India?
Answer :- 17.5%
Bansodevs.blogspot.com
5) Out of the total land of the world, what is the percentage of India's share of land?
Answer :- 2.4%
Bansodevs.blogspot.com
6) What is birth rate?
Answer :- The number of people born every year in a country is called birth rate.
Bansodevs.blogspot.com
7) What is death rate? Answer:- How many people die every year in a country out of 1000 people is called death rate.
Bansodevs.blogspot.com
8) What is infant mortality?
Ans :- Infant mortality is the number of children who die per 1000 children under one year of age in a country.
Bansodevs.blogspot.com
9) Which year is called the year of Great Divide in terms of population in India?
Answer :- 1921 (In 1911, the population of India was 25 crores 20 lakhs, but due to epidemic diseases like plague, smallpox, influenza, which came to India in the ten years between 1911 and 1921, the death rate increased than the birth rate and the population of India decreased by ten lakhs during this period, so the population in 1921 was 25 crores and ten lakhs. So much so that the year 1921 is known as the year of Great Partition.
Bansodevs.blogspot.com
10) What was the population of India in the first census after independence?
Answer :- 36 crores (1951)
11) When and in which book Malthus presented the theory of population growth?
Answer :- 1798 (“An Essay on the Principle of Population”
Bansodevs.blogspot.com
12) Explain Malthus' theory of population growth.
Answer :- According to Malthus theory
1) The population of a country increases in geometric series ( 2,4,8,16,32,64 ....)
2) But the food supply increases by a mathematical scale. (1,2,3,4,5,6...)
3) A country's population doubles every 25 years with increasing imbalances. Therefore, human population can be brought under control by means of late marriage, moral restraint. Else: Nature Natural calamities can cause excess population loss.
Bansodevs.blogspot.com
13) Who presented the theory of population transition, when, in which book?
Answer :- A. J. Cole and Em. Hoover in 1958 in his book “Population Growth and Economic Development in Low Income Countries”.
Bansodevs.blogspot.com
14) The theory of population transition explains the relationship between which factors?
Answer :- Economic development of a country and increase in its population.
Bansodevs.blogspot.com
15) What are the three stages of population transition theory?
Answer :-
A) First stage :- In this stage the country is backward. In this stage, the population is decreasing due to high birth rate and death rate in the country. Poverty, illiteracy, superstition are widespread in the country. This was the situation in India before 1921.
B) Second stage :- In this, as the country develops, the death rate decreases faster than the birth rate, the population increases in the country and the population explodes. Today many developing countries including India are in this state
E) Third stage :- In this stage, the country progresses on a large scale, so both the birth rate and death rate decrease rapidly and the population of the country remains stable. Today, Japan and European countries are advanced countries.
Bansodevs.blogspot.com
16) When was the family planning program started in India?
Answer :- 1952
Bansodevs.blogspot.com
17) When was the family welfare program started in India?
Answer :- 1979
Bansodevs.blogspot.com
18) India's population increases by how many crores every year?
Answer :- 1.8 crores per annum
19) According to the statistics of 2011, what is the population of India?
Answer :- 121.02 crores
20) According to the statistics of 2011, what is the percentage of the population living in rural and urban areas of the total population in India?
Answer :- Rural 68.84, and Urban 31.16 %
Bansodevs.blogspot.com
21) According to the statistics of 2011, what is the total literacy and male-female literacy rate in India?
Answer :- Total Literacy :- 74.04 % (Female Literacy 65.46 %, Male Literacy 82.14 %)
Bansodevs.blogspot.com
22) What is the average life expectancy of people in India as per 2011 statistics?
Answer :- 66.8 years
Bansodevs.blogspot.com
23) According to the statistics of 2011, what is the infant mortality rate per thousand in India?
Answer :- 47 (1951-166, 2001-61)
Bansodevs.blogspot.com
24) According to 2001 statistics, how is the age distribution of population in India?
Answer :- 2001 a) Children 0-14 = 35.6 %, b) 15-59 Working Population = 58.2 %, c) Elderly above 60 = 6.3 %
(39.2%, 60.2%, 0.6% respectively in 1921)
Bansodevs.blogspot.com
25) According to 2001 statistics, how is the occupational distribution of the productive population of India?
Answer :- 2001 Primary Sector = 60.4 %, Second Sector = 12.4 %, and Tertiary Sector = 27.2 %
(1951 = Primary Sector = 72.7 %, Second Sector = 10.00 %, and Tertiary Sector = 17.3 %)
Bansodevs.blogspot.com
26) What is the population density of India as per 2011 data?
Answer :- Per square kilometer = 382 people
(The state with the highest population density in India is Bihar with 1106 people, followed by West Bengal with 1028 people and the lowest population density with Arunachal Pradesh with 17 people.)
Bansodevs.blogspot.com
Visit my youtube channel 👇
https://youtube.com/channel/UCc5P2jjXFgf2x19q1klD2yQ
==============================================================================
Very informative and useful
उत्तर द्याहटवा